نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 دانشیار گروه منطق فهم دین پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، قم، ایران
2 سطح چهار تفسیر تطبیقی مؤسسه آموزش عالی حوزوی معصومیه، قم، ایران
چکیده
کلیدواژه‌ها
موضوعات
عنوان مقاله [العربیة]
نویسندگان [العربیة]
خلف الله، المفکر المصری وتلمیذ أمین خولی، استخرج قواعد الشریعة لتحقیق الغرض من التفسیر الأدبی وتقدیم حل للمشاکل الاجتماعیة بناء على نص واضح من القرآن وتفسیر النبی صلى الله علیه وآله وسلم. هو اعتبر القرآن مصدرا لاستنباط الأحکام فقط فی الحالات التی یکون فیها الدلالة قطعیة، واعتبر أن العلاقة بین الإنسان والله سبحانه وتعالی فعل شخصی یکون فیه تشخیص کل إنسان دلیلا خاصا به ورأی الفقیه غیر ملزم. وفقًا له بعد ختم النبوة، الشؤون الاجتماعیة والسیاسیة التی لیس لها نص، تترک للعقل البشری والمعیار هو المصلحة التی یحددها أیضا الخبراء. یلعب هذا المنظور الفقهی دورا فاعلا فی تقلیص نطاق الدین وتأجیج العلمانیة من خلال توجیه فکر المثقفین السنة والشیعة. بما أن مصادر کل نظریة فقهیة هی الجزء الأساسی منها، فإن نقد مصادر خلف الله فی استنباط الأحکام یصبح مهما، ویکشف نقاط الضعف فی هذه النظریة ونتائجها. تقیم هذه المقالة مصادر هذه النظریة وکیفیة تطبیقها بطریقة تحلیلیة وبنهج نقدی. تتمثل تحدیات هذه النظریة فی أصالة التفکیر الملائم، وکفایة القرآن، التحقق من الاجتهاد الغیر المتخصص، والفصل الغیر المبرر للقضایا الدنیویة عن العبادة والمعتقدات وتقلیص نطاق الأحکام الشرعیة فی الشؤون الدنیویة.
کلیدواژه‌ها [العربیة]
ابنابىحاتم، عبدالرحمنبن محمد (1419ق)، تفسیر القرآن العظیم، ریاض: مکتبة نزار مصطفى الباز.
ابن‌عربی، محمد (1410ق)، رحمة من‌الرحمن فی‌تفسیر و اشارات القرآن، تحقیق محمود غراب، دمشق: نضر.
اسلامی، رضا (1384)، مدخل علم فقه، قم: مدیریت حوزه علمیه.
اقبال لاهوری، محمد (1346)، احیای تفکر دینی در اسلام، ترجمه احمد آرام، تهران: کانون نشر پژوهش اسلامی.
آلوسی، محمود (1415ق)، روح‌المعانی فی تفسیر القرآن العظیم و السبع المثانی، بیروت: دارالکتب العلمیه.
بهی، محمد (1973م)، الفکرالاسلامی الحدیث و صلته بالاستعمارالغربی، بیروت: دارالفکر.
پیشوایی، مهدی (1393)، تاریخ اسلام از سقیفه تا کربلا، قم: معارف.
تفتازانی (1419ق)، شرح‌المقاصد، تحقیق و تعلیق عبدالرحمن عمیره، بیروت: عالم‌الکتب.
جوادی آملی،عبدلله (1389)، تسنیم، تنظیم حسین اشرفی و روح‌الله رزقی، قم: اسراء.
خلف‌الله، محمداحمد (1973م)، القرآن‌و‌الدوله، قاهره: مکتبه الانجلیوالمصریه.
خلف‌الله، محمداحمد (1982م)، القرآن‌و‌مشکلات حیاتناالمعاصره، بیروت: مؤسسه العربیه للدراسات و النشر.
خلف‌الله، محمداحمد (1978م)، مفاهیم القرآنیه، کویت: مجلس الوطنی للثقافه و الفنون.
ذهبی، شمس‌الدین (1963م)، میزان الاعتدال، بیروت: دارالطباعه و النشر.
رفاعی، مصطفی (1972م)، الاسلام و مشکلات العصر، بیروت: دارالکتاب اللبنانی.
سبحانی، جعفر (1418ق)، موسوعة طبقات الفقهاء، قم: مؤسسه امام صادق(ع).
سبزواری، سیدحسن (1392)، «معنا و جایگاه اجماع اهل حل‌و‌عقد»، امامت‌پژوهی، ش10، ص35ـ86.
سروش، عبدالکریم (1386)، «نامه بشر و بشیر»، روزنامه کارگزاران، 20/ 12/1386.
سروش، عبدالکریم (1376)، مدارا و مدیریت، تهران: صراط.
سید قطب، محمد (1425ق)، فی ظلال القرآن، بیروت: دارالشروق.
شربینی، عماد (1424ق)، رد شبهات حول عصمة النبی، بیروت: دارالصحیف.
شرقه، ظافر سعید (1435ق)، نهج الاعتزال فی الاتجاهات الفکریه المعاصره، ریاض: دارالوعی.
طباطبایی، سید محمدحسین (1390ق)، المیزان فی تفسیر القرآن، قم: انتشارات اسلامی حوزه علمیه قم.
عبدالکریم، خلیل (1995م)، الاسلام بین الدوله الدینیه و الدوله المدنیه، قاهره: سینا.
عرب‌صالحی، محمد (1393) (به کوشش)، جریان‌شناسی اعتزال نو، تهران: سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
عشماوی، محمدسعید (1996م)، الاسلام السیاسی، بیجا: مدبولی الصغیر.
علوی‌مهر، حسین (1391)، روش‌ها و گرایش‌های تفسیری، تهران: اسوه.
عیاشی، محمد (1380ق)، تفسیر العیاشی، تحقیق هاشم رسولی، تهران: مکتبة العلمیة الاسلامیه.
فخر رازى، محمدبن عمر (1420ق)، التفسیر الکبیر، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
قرطبى، محمدبن احمد (1364)، الجامع لأحکام القرآن، تهران: ناصرخسرو.
کلینی، یعقوب (1421ق)، اصول کافی، ترجمه محمدباقر کمره‌ای، تهران: دفتر تاریخ و معارف اسلامی.
گلدزیهر، ایگناس (1388)، گرایش‌های تفسیری در میان مسلمانان، ترجمه سید ناصر طباطبایی، تهران: ققنوس.
مجتهد شبستری، کدیور (1377)، «مصاحبه با مجتهد شبستری و کدیور، دین، مدارا و خشونت»، کیان، ش45.
محتسب، عبدالمجید (1982م)، اتجاهات التفسیر فی العصر الراهن، عمان: مکتبة النهضة الاسلامیه.
مسلم (1991م)، صحیح مسلم، تحقیق محمدفواد عبدالباقی، بیروت: دار الکتب العلمیه.
مطهری، مرتضی (1368)، بررسی اجمالی نهضت‌های اسلامی در صد سال اخیر، تهران: صدرا.
میراحمدی، منصور (1387)، سکولاریسم اسلامی، نقدی بر دیدگاه روشنفکران مسلمان، قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
نیشابورى، محمود (1410ق)، وضح البرهان فى مشکلات‌القرآن، بیروت: دارالقلم.
وصفی، محمدرضا (1387)، گفتگو با نصرحامد ابوزید، عابد الجابری، محمد آرکون و حسن حنفی، تهران: نگاه معاصر.
)