موضوع‌شناسی فقهی و اختلالات روانی ناشی از مصرف روان‌گردان‌ها

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش‌آموخته دانشگاه ادیان ومذاهب واحد قم، استادیار دانشگاه آزاد اسلامی غرب تهران، واحد شهر قدس، گروه علمی حقوق و معارف اسلامی

2 دانشیار جامعه المصطفی العالمیة، گروه علمی قرآن و علوم

10.22034/fiqh.2023.385983.1140

چکیده

امروزه مواد مخدر و روان‌گردان‌ها یکی از معضلات جامعه محسوب می‌شوند. باید پذیرفت که روان‌گردان‌ها در نیم قرن اخیر، به علت تنوع، گستردگی، اعتیادآوری و آثار سوء و زیان‌آور اجتماعی خصوصیاتی یافته‌اند که می‌توان آنها را از موضوعات مستحدثه به حساب آورد و فروع فقهی بسیاری در باب حدود، تعزیرات، مکاسب محرمه، اطعمه و اشربه برایشان فرض و برای استنباط حکم شرعی‌شان اجتهاد کرد. در این مقاله موضوع‌شناسی مواد مخدر و ادله و مبانی مربوط به مواد مخدر و روان‌گردان‌ها بررسی شده است. مهم‌ترین سؤال این تحقیق موضوع‌شناسی اختلالات روانی ناشی از مصرف روان‌گردان‌ها و احکام فقهی مترتب بر آن از نظر مذاهب فقهی است. فایده و کاربرد موضوع‌شناسی این تحقیق این است که ارائه تعریفی جامع از اختلالات روانی ناشی از مصرف روان‌گردان‌ها و بیان ماهیت آنها بر اساس فقه مذاهب اسلامی باعث می‌شود تعیین حدود مسئولیت فقهی بر اساس درجه اختلال روانی ناشی از مصرف روان‌گردان‌ها برای تعیین مجازات آسان شود. موضوع بیماران روانی و ارتکاب رفتار مجرمانه آنان یکی از مشکلات رسیدگی‌های قضایی است. اغلب دادگاه‌ها رأی خود را با جلب نظر متخصصان روان‌‌پزشکی صادر می‌کنند. موضوع‌شناسی کاری تخصصی است که بدون فراهم آوردن مقدمات لازم به نتیجه مطلوب و مفید نخواهد رسید و کسانی که وارد این رشته علمی می‌شوند باید آمادگی‌های لازم را کسب کرده باشند تا شناختشان صحیح و در جهت کشف احکام شرع باشد

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [العربیة]

التعریف الفقهی والاضطرابات النفسیة الناتجة عن استخدام المخدرات والمؤثرات العقلیة

نویسندگان [العربیة]

  • خداکرم حاجعلی 1
  • حمید الجزایری 2
1 طالب لجامعة الأدیان والمذاهب فرع قم، دکتور فی جامعة آزاد الاسلامی غرب طهران، فرع مدینة قدس، قسم الحقوق والمعارف الاسلامیة
2 دکتور قی جامعة المصطفى العالمیة، قسم القرآن والعلوم
چکیده [العربیة]

تعتبر المخدرات والمؤثرات العقلیة الیوم من مشاکل المجتمع. المخدرات بسبب تنوعها ومداها وإدمانها وآثارها الاجتماعیة الضارة قد وجدت لها خصائص فی نصف القرن الماضی بشکل یمکن اعتبارها المسائل المستحدثه واختلفت لهم فروع الفقه من الحدود والعقوبات ومکاسب المحرمة والأکل والشرب بحیث یستوجب الاجتهاد لاستنباط أحکامها الشرعیة. فی هذا المقال، تم فحص موضوعات المخدرات والأدلة والأسس المتعلقة بالمخدرات والمؤثرات العقلیة. إن السؤال الاهم فی هذا البحث هو تعریف الاضطرابات النفسیة الناتجة عن استخدام المؤثرات العقلیة والأحکام الفقهیة التی تتبعه فی المذاهب الفقهیة. فائدة هذا البحث وتطبیقه هو أن تقدیم تعریف شامل للاضطرابات النفسیة الناتجة عن استخدام المؤثرات العقلیة وتبیین طبیعتها نظرا الی فقه المذاهب الإسلامیة، یسهل تحدید حدود المسؤولیة القانونیة لتحدید العقوبة بناءً على درجة الاضطراب العقلی الناجم عن استخدام المؤثرات العقلیة. تعتبر قضیة المرضى النفسیین وسلوکهم الإجرامی من مشکلات الإجراءات القضائیة. تصدر معظم المحاکم أحکامها برأی خبراء الطب النفسی. تعریف المواضیع یکون عملا متخصصة التی لن تصل إلى نتیجة مواتیة ومفیدة دون توفیر التمهیدات اللازمة، ویجب أن یکون من یدخل فی هذا المجال العلمی قد حصل على الاستعدادات اللازمة حتى تکون معرفته صحیحة ومتجها الی اکتشاف أحکام الشریعة

کلیدواژه‌ها [العربیة]

  • المخدرات
  • المؤثرات العقلیة
  • الاستخدام
  • الحرمة
  • الاضطرابات النفسیة
  1. * قرآن کریم.

    ابن‌تیمیه، تقی‌الدین ابوالعباس (1416ق)، مجموع الفتاوى، عبدالرحمن بن محمد، مدینه: مجمع الملک.

    ابن‌شهر‌آشوب، رشیدالدین محمد مازندرانی (1369ق)، متشابه القرآن و مختلفه، قم: دار البیدار للنشر، چاپ اول.

    ابن‌فارس، احمد بن‌زکریا (1404ق)، معجم مقائیس اللغه، قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم.

    ابن‌منظور، ابوالفضل (1414ق)، لسان العرب، بیروت: دار الفکر للطباعه و النشر و التوزیع ـ دار صادر.

    ادستان، پری‌رخ (1382ش)، روانشناسى جنایى، تهران: سمت .

    امامی، سیدحسن (1377)، حقوق مدنی، تهران: انتشارات اسلامیة.

    جرجانی، سید امیرابوالفتح حسینی (1404ق)، تفسیر شاهی، تهران: انتشارات نوید، چاپ اول.

    جعفری، محمدتقی (1419ق)، رسائل فقهی، تهران: مؤسسه منشورات کرامت، چاپ اول.

    جوهری، اسماعیل (1410ق)، الصحاح، تاج اللغه و صحاح العربیه، بیروت: دار العلم للملایین، چاپ اول.

    حر عاملی، محمد بن‌حسن (1391ق)، وسائل الشیعه، چاپ چهارم، بیروت، احیاء التراث العربی.

    حکیم، سید محمدتقی (1431ق)، الاصول العامه للفقه المقارن: مدخل إلی دراسة الفقه المقارن، تقدیم و مراجعه السید منذر الحکیم، قم: دار الفقه للطباعه و النشر.

    حمیدزاده، اکبر (1383)، قطره‌ای از دریا، گذری و نظری بر حکمت‌های نهج البلاغه، تهران: پیام نوین.

    راغب اصفهانی، حسین بن‌محمد (1412ق)، مفردات الفاظ القرآن، لبنان ـ سوریه: دار العلم، چاپ اول.

    روزنهان، دیوید، ال.، سلیگمن، مارتین ای. پی. (1392ش)، روانشناسی نابهنجاری، آسیب‌شناسی روانی، ترجمه یحیی سیدمحمدی، تهران: نشر ارسباران، چاپ چهارم.

    زبیدی حسینی، محب‌الدین (1414ق)، تاج العروس من جواهر القاموس، بیروت: دار الفکر للطباعه و النشر و التوزیع، چاپ اول.

    ساکی، محمدرضا (1380)، جرایم مواد مخدر از دیدگاه داخلی و حقوق بین‌المللی، تهران: خط سوم.

    سید البکری، ابن‌السید محمد الشطا الدمباطی (بی‌تا)، حاشیة اعانة الطالبین علی حل الفاظ فتح المعین، بیروت: دار احیا‌ء‌ التراث‌ العربی.

    سیدحسینی، سیدصادق (1383)، مدارای بین مذاهب، قم: مؤسسه بوستان کتاب، چاپ اول.

    شعبانى صمغ‌آبادى، شهربانو (1384ش)، من اکس می‌زنم پس هستم (نگاهى به مصرف داروهاى روان‌گردان و آثار مخرب آنها)، تهران: نگار نو.

    شیخ بهایی، بهاءالدین محمد عاملی (1325ق)، جامع عباسی، 1312، بی تا، بی جا

    صدوق، ابی‌جعفر محمد بن‌علی (1368ق)، علل الشرایع، بیروت: داراحیاء التراث العربی.

    طباطبایی، سید محمدحسین (1379)، المیزان فی تفسیر القرآن، قم: انتشارات جامه مدرسین، چاپ دوم.

    طریحی، فخرالدین (1416ق)، مجمع البحرین، تهران: کتابفروشی مرتضوی، چاپ سوم.

    طوسی، علی بن‌حمزه (۱۳۷۶ق)، الوسیلة الی نیل الفضیله (من الجوامع الفقهیه)، تهران: انتشارات جهان.

    طوسى، محمد بن‌حسن (1387)، المبسوط فی فقه الإمامیه، تهران: المکتبه المرتضویه.

    عظیم‌آبادی، محمد شمس الحق (1415ق)، عون المعبود شرح سنن ابی‌داوود، بیروت: دار الکتاب العلمیه، چاپ دوم.

    علامه حلی، حسن بن‌یوسف (بی‌تا)، قواعد الاحکام، تهران: مکتبه مصطفوی.

    فاضل مقداد، بن‌عبدالله سیوری (1425ق)، کنز العرفان فی فقه القرآن، قم: انتشارات مرتضوی، چاپ اول.

    فخر المحققین، ابی‌طالب محمد بن‌حسن بن‌یوسف حلی ، 1387 هجری قمری ، ایران، قم، ایضاح الفوائد فی شرح اشکالات القواعد، قم: مطبعة العلمیه، چاپ اول.

    قرشی، سید علی‌اکبر (1412ق)، قاموس قرآن، تهران: دار الکتب الاسلامیه، چاپ‌های سوم و ششم.

    کلینی، ابوجعفر محمد بن‌یعقوب (1407ق)، الکافی، تهران: دار الکتب الاسلامیه، چاپ چهارم.

    گلپایگانی، سید محمدرضا (1407ق)، کتاب الطهاره، قم: دار القرآن الکریم، چاپ اول.

    معاونت آموزش قوه قضاییه (1387)، بررسی توصیفی جرایم مواد مخدر معاونت آموزش قوه قضاییه، تهران: انتشارات جاودانه.

    مکارم شیرازی، ناصر (1386)، تفسیر نمونه، دار الکتب الاسلامیه، چاپ 45.

    مکارم شیرازی، ناصر (1427ق)، استفائات جدید، قم: انتشارات مدرسه امام علی بن‌ابی‌طالب(ع)، چاپ دوم.

    موسوی خمینی، سید روح‌الله (1371)، صحیفه نور، سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، چاپ اول.

    ری‌شهری، محمد (1433ق)، میزان الحکمه، تهیه پژوهشکده علوم و معارف حدیث، قم: مؤسسه دارالحدیث العلمیه والثقافیه.

    نجفی، محمدحسن (1421ق)، جواهر الکلام (فی ثوبه الجدید)، قم: مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل‌بیت(ع)، چاپ اول.

    نراقى، مولا احمد ‌بن‌محمدمهدى (1417ق)، عوائد الأیام فی بیان قواعد الأحکام، قم: انتشارات دفتر تبلیغات.

    نوری، میرزا حسین (1408ق)، مستدرک الوسائل، بیروت: مؤسسه آل البیت(ع)، چاپ اول.

    هاشمی شاهرودی، سید محمود ،  فقه اهل بیت(ع)، سال نهم، شماره 35،پاییز1382.