بررسی تطبیقی حجیت قیاس از دیدگاه امامیه و وهابیت با تأکید بر نظریات آیت‌الله سبحانی و ابن‌عثیمین

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری وهابیت‌شناسی، دانشگاه ادیان و مذاهب، قم، ایران

2 استادیار گروه مذاهب اسلامی، دانشگاه ادیان و مذاهب، قم، ایران

10.22034/fiqh.2023.368105.1113

چکیده

حجیت قیاس و جواز به‌کارگیری آن در استنباط مسائل شرعی از مسائل اختلافی در بین فقهای مذاهب اسلامی است. عده‌ای قیاس را ابزاری می‌دانند که رسول خدا(ص) اصحاب خود را به عمل‌کردن طبق آن سفارش کرده، عده‌ای نیز روی آوردن به قیاس را عمل برخی اصحاب در مواجهه با مسائل مستحدثه پس از رحلت رسول خدا(ص) دانسته‌اند. وهابیان قیاس را حجت می‌دانند و در فقدان نص به آن رجوع می‌کنند، اما شیعه امامیه قیاس در استنباط احکام را حجت نمی‌داند و با آن مخالف است. این پژوهش درصدد است با روش توصیفی تحلیلی به دست آورد که حجیت قیاس از دیدگاه امامیه و وهابیت، با تاکید بر نظریات آیت‌الله سبحانی و ابن‌عثیمین چیست. سبحانی حجیت برخی اقسام قیاس، مانند قیاس منصوص العله و اولویت، را می‌پذیرد، اما حجیت آن را از باب نص می‌داند، نه از باب حجیت قیاس. او قیاس مستنبط العله را فاقد حجیت می‌داند، اما ابن‌عثیمین برای تمام اقسام قیاس حجیت قائل است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [العربیة]

دراسة مقارنة لصحة القیاس من وجهة نظر الإمامیة والوهابیة مع التأکید على آراء آیة الله سبحانی وابن عثیمین

نویسندگان [العربیة]

  • علی فدائیان 1
  • ابراهیم قاسمی 2
1 طالب دکتوراه فی الوهابیة، جامعة الادیان والمذاهب، قم، ایران
2 الدکتور فی قسم المذاهب الإسلامیة، جامعة الادیان والمذاهب، قم، ایران
چکیده [العربیة]

إن حجیة القیاس وجواز استعماله فی استنباط المسائل الشرعیة من المسائل الخلافیة بین فقهاء المذاهب الإسلامیة. البعض یعتبر القیاس أداة الذی أمر رسول الله صلى الله علیه وآله وسلم أصحابه بالتصرف بها، والبعض الآخر یعتبر الرجوع إلى القیاس من عمل بعض الصحابة فی مواجهة الأمور التی نشأت بعد وفاة رسول الله صلى الله علیه وآله وسلم. الوهابیون یعتبرون القیاس دلیلا ویشیرون إلیه فی غیاب النص، لکن الشیعة الإمامیة لاتعتبر القیاس دلیلا فی استنباط الأحکام وهم یخالفونه. یحاول هذا البحث الحصول على تحلیل وصفی لماهیة القیاس من منظور الإمامیة والوهابیة، مع التأکید على آراء آیة الله سبحانی حفظه الله وابن عثیمین. آیة الله سبحانی حفظه الله یقبل بصحة بعض أنواع القیاس، مثل قیاس منصوص العلة والأولویة، ولکنه یعتبر حجیته من حیث النص، ولیس من حیث حجیة القیاس. هو لایعتبر قیاس مستنبط العلة أنه حجة، ولکن ابن عثیمین یعتبر أن کل القیاس بأنواعه حجة

کلیدواژه‌ها [العربیة]

  • حجیة القیاس
  • جعفر سبحانی
  • ابن عثیمین
  • الإمامیة
  • الوهابیة
قرآن کریم
آمدی، أبوالحسن (1402ق)، الإحکام فی اصول الأحکام، بی‌جا: المکتب الاسلامی، چاپ دوم.
ابن‌حزم أندلسی، ابومحمد علی بن‌احمد بن‌سعید (1345ق)، الإحکام فی اصول الأحکام، قاهره: زکریا علی یوسف،چاپ اول.
ابن‌عثیمین، محمد بن‌صالح (2001م)، الأصول من علم الأصول، ابواسحاق اشرف بن‌صالح العشری السلفی، اسکندریة: دار الإیمان.
ابن‌منظور، محمد بن‌مکرم (1414ق)، لسان العرب، بیروت، دار صادر، چاپ سوم.
ابن ماجه، ابو عبدالله محمد بن یزید، (بی تا)، سنن ابن ماجه، محمد فؤاد عبدالباقی، قاهره، دار احیاءالکتب العربیه-فیصل عیسی البابی الحلبی.
أبی‌داوود، سلیمان بن‌الأشعث السجستانی الأزدی (1410ق)، سنن أبی‌داوود، سعید محمد اللحام، دارالفکر، چاپ اول.
اسعدالسعدی، عبدالرحمن عبدالحکیم (1421ق)، مباحث العلة فی القیاس عند الاصولیین، بیروت: دار البشائر الاسلامیه، چاپ دوم.
امین، سید محسن (1403ق)،  أعیان الشیعه، بیروت: دارالتعارف للمطبوعات.  
بخاری، محمد بن‌اسماعیل (2004م)، صحیح‌ البخاری، محمد محمد تامر، قاهره: دارالآفاق العربیه، چاپ اول.
الجصاص الحنفی، أحمد بن‌علی أبوبکر الرازی (1405ق)، الفصول فی الاصول، عجیل جاسم النمشی، چاپ اول.
جلالی مازندرانی، سید محمود (1414ق)، المحصول فی علم الأصول، قم: مؤسسه امام صادق(ع)، چاپ اول.
جمعی از نویسندگان (1440ق)، موسوعة أصول الفقه المقارن، تهران: المرکز العالی للدراسات التقریبیة التابع للجمع العالمی للتقریب بین المذاهب الإسلامِة، چاپ اول.
حاکم نیشابوری، ابوعبدالله محمد بن‌عبدالله (1411ق)، المستدرک علی الصحیحین، مصطفی عبدالقادر عطا، بیروت: دار الکتب العلمیه، چاپ اول.
حائری اصفهانی، محمدحسین (1404ق)، الفصول الغرویة فی الأصول الفقهیة، قم: دار احیاء العلوم الإسلامیة، چاپ اول.
حر عاملی، محمد بن‌حسن (1414ق)، وسائل ‌الشیعه، تحقیق مؤسسه آل‌البیت(ع)لاحیاءالتراث، چاپ دوم.
حکیم، سید محمدتقی (1979م)، الأصول العامة للفقه المقارن، مؤسسة آل‌البیت للطباعة و النشر،چاپ دوم.
دارقطنی، ابوالحسن علی بن‌عمر (1417ق)، سنن الدارالقطنی، مجدی بن‌منصور بن‌سید الشوری، بیروت: دارالکتب العلمیه، چاپ اول.
راغب اصفهانی، ابوالقاسم حسین بن‌محمد(1412ق)، المفردات فی غریب القرآن، صفوان عدنان الداوودی، دمشق ـ بیروت: دار القلم ـ دار الشامیه، چاپ اول.
زرکشی، بدرالدین محمد بن‌بهادر بن‌عبدالله (1421ق)، البحر المحیط فی اصول الفقه، محمد محمد تامر، بیروت: دارالکتب العلمیه.
 سبحانی، جعفر (1383ش)، اصول الفقه المقارن فیما لا نص فیه، قم: مؤسسه امام صادق(ع)، چاپ اول.
 سبحانی، جعفر (1388ش)، الوسیط فی اصول الفقه، قم: مؤسسه امام صادق(ع)، چاپ چهارم.
سرخسی، محمد بن‌أحمد بن‌أبی‌سهل (1414ق)، اصول السرخسی،ابوالوفاء الافغانی، بیروت، دارالکتب العلمیه،چاپ اول
سید مرتضی (1346ش)، الذریعة، ابوالقاسم گرجی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
طریحی، فخرالدین بن‌محمد (1408ق)، مجمع ‌البحرین، سید احمد حسینی، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی،  چاپ دوم.
طوسی، أبی‌جعفر محمد بن‌حسن (1417ق)، عدة الاصول، محمدرضا انصاری، قم: ستاره، چاپ اول.
العباد، عبدالمحسن (1422ق)، الشیخ محمد بن‌عثیمین من العلماءالربانیین، مطبعه نرجس، چاپ اول.
غزالی، ابوحامد (1419ق)، المنخول من تعلیقات الأصول، دمشق: دارالفکر، چاپ سوم.
فخر رازی (1418ق)، المحصول، طه جابر فیاض العلوانی، بی جا، مؤسسة الرسالة، چاپ سوم.
محقق حلی، جعفر بن‌حسن (1403ق)، معارج الاصول، حسین رضوی، قم: مؤسسه آل‌البیت(ع) لاحیاءالتراث.
المرداوی الدمشقی الصالحی الحنبلی، علاءالدین أبوالحسن علی بن‌سلیمان (1421ق)، التحبیر شرح التحریر، ریاض: مکتبة الرشد، چاپ اول.
مسلم نیشابوری، أبی‌الحسن بن‌الحجاج (1438ق)، صحیح المسلم، القاهره: دار الغد الجدید، چاپ اول.
مکارم شیرازی، ناصر (1428ق)، أنوار الأصول، قم: مدرسة الإمام امیرالمؤمنین(ع)، چاپ دوم.
میرداماد، محمدباقر بن‌محمد (بی‌تا)، إثنی عشر رسالة، بی‌جا.
نجفی، محمدحسن (1362ش)، جواهر الکلام فی شرح شرایع الإسلام، عباس قوچانی، بیروت: دار إحیاءالتراث العربی، چاپ هفتم.
نراقی، ملا مهدی (بی‌تا)، الجامع لجوامع العلوم، بی‌جا، بی‌نا.