بررسی و نقد دیدگاه قفاری درباره خمس

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه شیعه‌شناسی گرایش کلام، دانشکده شیعه‌شناسی، دانشگاه ادیان ومذاهب، قم، ایران

2 دانشجوی دکتری شیعه‌شناسی گرایش کلام، دانشگاه ادیان ومذاهب، قم، ایران

10.22034/fiqh.2023.330404.1066

چکیده

خمس از آموزه‌های دینی است که بر اساس آیات و روایات از دیرباز تا کنون موردِ توجه علمای شیعه و اهل سنت قرار داشته و درباره متعلّقات و مصارف آن نقد و نظر‌های فراوانی انجام شده است؛ اما قفاری، از علمای معاصر وهابیت، در کتاب خود، که در نقد آموزه‌های شیعه نوشته شده، با طرح شبهات و وارد کردن تهمت‌هایی به فقهای شیعه کوشیده است از این باور اسلامی بهره‌برداری‌های احساسی، سیاسی و کلامی داشته باشد. جستار پیش رو برآن است با بررسی احادیث و نظرات علمای شیعه و اهل سنت، علاوه بر نشان دادن همداستانی شیعه و اهل سنت در اصل مسئله خمس، به چند پرسش اساسی اشاره‌ داشته باشد: آیا طرح این‌گونه مباحث از دغدغه‌های دینی قفاری ناشی شده است؟ آیا اتهام‌های او فقط متوجه علمای شیعه می‌شود؟ آیا شبهات او ناشی از مبانی و اصول علمی است یا باید ریشه آنها را در امور دیگری جست؟

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [العربیة]

مراجعة وانتقاد رأی القفاری فی الخمس

نویسندگان [العربیة]

  • المحمد حسن النادم 1
  • سید محمد رضا نواب 2
1 استاذ فی قسم الداراسات الشیعیة فرع الکلام، کلیة الدراسات الشیعیة، جامعة الادیان والمذاهب، قم، ایران
2 طالب دکتوراه فی قسم الداراسات الشیعیة فرع الکلام، جامعة الادیان والمذاهب، قم، ایران
چکیده [العربیة]

الخمس هو أحد التعالیم الدینیة بناء على الآیات والتقالید ومنذ زمن بعید  کان محل اهتمام علماء الشیعة والسنة ووجه انتقادات وتعلیقات کثیرة حول صلاحیته واستخداماته؛ لکن القفاری، أحد علماء الوهابیة المعاصرین، فی کتابه الذی کتب فی نقد التعالیم الشیعیة، حاول استغلال هذا العقیدة الإسلامیة عاطفیا، وسیاسیا وذهنیا، من خلال إثارة الشکوک والافتراء على الفقهاء الشیعة. بالإضافة إلى إظهار إجماع الشیعة والسنة على قضیة الخمس، تهدف المقالة القادمة إلى توضیح عدة أسئلة أساسیة من خلال فحص أحادیث وآراء علماء الشیعة والسنة: هل جاء تصمیم مثل هذه النقاشات من اهتمامات القفاری الدینیة؟ وهل اتهاماته موجهة فقط لعلماء الشیعة؟ وهل شکوکه سببها أصول علمیة أم جذورها فی أمور أخرى؟

کلیدواژه‌ها [العربیة]

  • الخمس
  • الشکوک حول الخمس
  • القفاری
قرآن کریم.
ابن‌تیمیه، احمد بن‌عبدالحلیم (۱۴۰۶ق)، منهاج السنة النبویه فی نقض کلام الشیعة و القدریة، تحقیق محمد رشاد سالم، جامعة الإمام محمد بن‌سعود الإسلامیه.
ابن‌حجر عسقلانی، احمد (1379ق)، فتح الباری شرح صحیح البخاری، بیروت: دار المعرفة.
ابن‌حنبل، احمد بن‌محمد (1416ق)، مسند الامام احمد بن‌حنبل، بیروت: مؤسسه الرساله.
 ابن‌فارس، احمد (1399ق)، معجم مقاییس اللغة، تحقیق عبدالسلام محمد هارون، بیروت: دار الفکر.
ابن‌فرحان مالکى، حسن (1418ق)، نحو إنقاذ التاریخ الإسلامی، اردن: مؤسسة الیمامة الصحفیة.
 بخاری، محمد بن‌اسماعیل (۱۴۲۲ق)، صحیح البخاری، تحقیق محمد زهیر بن‌ناصر الناصر، دار طوق النجاة، چاپ اول.
ترمذی، ابوعیسی (۱۹۹۸م)، سنن الترمذی، تحقیق بشار عواد معروف، بیروت: دار الغرب الإسلامی.
تنوخی قیروانی، قاسم بن‌عیسی (۱۴۲۸ق)، شرح ابن‌ناجی التنوخی على متن الرسالة القیروانی، بیروت: دار الکتب العلمیة، چاپ اول.
حاکم نیشابوری، محمد بن‌عبدالله (1435ق)، المستدرک علی الصحیحین، بیروت: دار التأصیل.
حر عاملی، محمد بن‌حسن (۱۴۰۹ق)، وسائل الشیعه، تحقیق مؤسسة آل البیت(ع) لإحیاء التُّراثِ، قم: تحقیق مؤسسة آل البیت(ع) لإحیاء التُّراث، چاپ اول.
خلیفات (۱۴۳۲ق)، وَ رَکِبتُ السَّفینةَ، بیروت: مرکز الغدیر للدراسات و النشر و التوزیع، چاپ چهارم.
خویی، سید ابوالقاسم (۱۴۱۸ق)، التنقیح فی شرح العروة، قم: تحت اشراف جناب آقاى لطفى، چاپ اول.
دوانی، علی (۱۳۹۵ش)، اجتهاد در مقابل نص، قم: دفتر تبلیغات اسلامی، چاپ سیزدهم.
زبیدی، محمد بن‌محمد (بی‌تا)، تاج العروس من جواهر القاموس، بی‌جا: دار الهدایة.
شرف‌الدین عاملی، سید عبدالحسین (۱۴۰۴ق)، النصّ و الإجتهاد، تحقیق أبومجتبى، قم: سید الشهداء(ع)، چاپ اول.
شهید اول، محمد بن‌مکی (۱۴۱۷ق)، الدروس الشرعیة فی فقه الامامیة، قم: دفتر انتشارات اسلامى، چاپ دوم.
شیخ صدوق، محمد بن‌علی (۱۴۱۳ق)، من لا یحضره الفقیه، قم: دفتر انتشارات اسلامى، چاپ دوم.‌
شیخ طوسی، محمد بن‌حسن (۱۳۸۷ق)، المبسوط فی فقه الامامیة، تهران: المکتبة المرتضویة لإحیاء الآثار الجعفریة.
شیخ مفید، محمد بن‌محمد (۱۴۱۳ق)، المقنعة، قم: کنگره جهانى هزاره شیخ مفید، چاپ اول.
طباطبایی یزدی، سید محمدکاظم (۱۴۰۹ق)، العروة الوثقی فیما تعم به البلوی، بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، چاپ دوم.
طبری، محمد بن‌جریر (۱۴۲۲ق)، جامع البیان، دار هجر للطباعة والنشر والتوزیع والإعلان، چاپ اول.
طریحی، فخرالدین (بی‌تا)، مجمع البحرین و مَطلَلع النیِّرین، بی‌جا: مکتب النشر الثقافة الاسلامیة.
علامه حلی، حسن بن‌یوسف (۱۴۱۴ق)، تذکرة الفقهاء (ط ـ الحدیثة)، قم: مؤسسه آل البیت(ع)، چاپ اول.
فخر رازی، محمد بن‌عمر (1420ق)، التفسیر الکبیر أو مفاتیح الغیب، بیروت: دار إحیاء التراث العربی، چاپ سوم.
فیروزآبادى، محمد (۱۴۲۶ق)، قاموس المحیط، تحقیق محمد نعیم عرقسُوسی، بیروت: مؤسسة الرسالة للطباعة والنشر والتوزیع، چاپ هشتم.
قفاری، ناصر بن‌عبدالله (۱۴۱۴ق)، اصول مذهب الشیعة الامامیة الاثنی عشریة، عرض و نقد، بی‌جا: دار النشر، چاپ اول.
کلینی، محمد بن‌یعقوب (1367ش)، الکافی، تصحیح و تعلیق علی‌اکبر غفاری، تهران: دار الکتب الإسلامیة، چاپ سوم.
متقی هندی، علی (1401ق)، کنز العُمّال فی سنن الأقوال و الأفعال، تحقیق بکری حیانی، صفوة السقا، مؤسسة الرسالة، چاپ پنجم.
محقق حلی، جعفر بن‌حسن (۱۴۰۸ق)، شرائع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام، قم: مؤسسه اسماعیلیان، چاپ دوم.
مسلم نیشابوری، ابن‌حجاج (بی‌تا)، صحیح مسلم، تحقیق محمد فؤاد عبد الباقی، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
موسوی خمینى، سید روح‌اللّه، (1421ق)،کتاب الطهارة، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى.
موسوی خمینى، سید روح‌اللّه، (بی‌تا)، تحریر الوسیلة، قم: مؤسسه مطبوعات دار العلم، چاپ اول.
نجفی، محمدحسن (۱۴۰۴ق)، جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام، بیروت: دار إحیاء التراث العربی، چاپ هفتم.