مقایسه‌ای دیدگاه موسوی خمینی و ابوالحسن ماوردی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه الهیات . فقه مبانی حقوق، دانشگاه پیام نور، ایران

2 استادیار گروه فقه و مبانی حقوق، واحد قم، دانشگاه آزاد، قم، ایران

چکیده

 قوام نظام حکومت اسلامی، به فلسفه سیاسی و فقه حکومتی آن وابسته است. فلسفه سیاسی توجیه‌کننده حقانیت نظام سیاسی آن است. از این‌رو هر کدام از نظام‌های حکومتی، چه فقه خلافت از دیدگاه اهل سنت و چه فقه امامت از نگاه شیعه، می‌کوشد اساس حکومتش را، که در فقه سیاس‌اش ریشه دارد، برای مردمش تبیین کند. بنابراین، در هر جامعه‌ای متفکران سیاسی می‌کوشند مسائل و مشکلات سیاسی اسلام را بر مبنا و چارچوب فلسفه سیاسی و ریشه‌های فقه حکومتی خود پاسخ گویند. از این‌رو هر حکومتی مشروعیتش را بر پایه فلسفه سیاسی خاصی توجیه می‌کند. نظریه ماوردی درباره حاکمیت و ویژگی‌های حاکم اسلامی که بر اساس آموزه‌های فقه عمومی اهل سنت مطرح شده، از نظریه‌های مهم فقه حکومتی اهل سنت است. مطرح‌کردن نظریه ولایت فقیه، نهادینه‌شدن ولایت در عصر غیبت، و پایداری مبانی فکری فقه امامت از ابتکارات موسوی خمینی در زمینه فقه حکومتی است. بررسی مقایسه‌ای این دو نظریه و بیان اصل حاکمیت در مذاهب اسلامی، امکان شناخت شباهت‌ها و تفاوت‌های مبتنی بر فلسفه سیاسی را از منظر فقه امامت و فقه خلافت فراهم می‌کند و از سویی می‌تواند به توسعهٔ فقه عمومی اسلامی بینجامد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [العربیة]

دراسة مقارنة بین وجهة نظر الموسوی الخمینی وأبو الحسن الماوردی حول السیادة فی الإسلام على أساس الفقه الإمامة والخلافة

نویسندگان [العربیة]

  • زینب موسوی سادات 1
  • نسرین کریمی 2
  • سید محمد شفیعی مازندرانی 2
1 الاستاد المساعد فی قسم الاهیات و الفقه و المبانی القانونیه، جامعه بیام نور، ایران
2 الأستاذ المساعد فی قسم الفقه والمبانی القانونیة، فرع قم، جامعة آزاد، قم، إیران.
چکیده [العربیة]

یعتمد أساس نظام الدولة الإسلامیة على الفقه الحکومة وفلسفته السیاسیة. الفلسفة السیاسیة تبرر شرعیة نظامها السیاسی. ولذلک یسعى کل من الأنظمة الحکومة، سواء کان الفقه الخلافة من وجهة نظر أهل السنة أو الفقه الإمامة من وجهة نظر الشیعة، إلى شرح أساس حکمها المتجذّر فی فقهها السیاسی لشعبها. و لأجل ذلک، فی کل مجتمع یحاول المفکرون السیاسیون الإجابة على القضایا ومشاکل السیاسیة الإسلامیة على أساس الفلسفة السیاسیة وأصولها وجذور فقه الحکومة لدیهم. لذلک، تبرر کل حکومة شرعیتها على أساس فلسفة سیاسیة معینة. تعد نظریة الماوردی للحکم وخصائص الحاکم الإسلامی التی طرحت على أساس تعالیم الفقه العام السنی، إحدى النظریات المهمة فی الفقه الحکومة لأهل السنة. إن تقدیم نظریة ولایة الفقیه، وتأصیل الولایة فی عصر الغیبة، ومقاومة أسس الفکریة للفقه الإمامة من جملة مبادرات الموسوی الخمینی فی مجال الفقه الحکومة. إن دراسة المقارنة لهاتین النظریتین والتعبیر عن أساس السیادة فی المذاهب الإسلامیة، تتیح إمکانیة المعرفة بأوجه التشابه والإختلاف القائمة على الفلسفة السیاسیة من وجهة الفقه الإمامة والخلافة، ومن ناحیة أخرى، یمکن أن تؤدی إلى تنمیة الفقه العام الإسلامی.

کلیدواژه‌ها [العربیة]

  • النظام
  • السیادة
  • الفقه
  • الإمامة
  • الخلافة
  • الشرعیة

مراجع

قرآن کریم.
ابن‌خلدون، عبدالرحمن (1362). مقدمه ابن‌خلدون، ترجمه: محمد پروین گنابادی، تهران: علمی و فرهنگی.
ارجستانی، حسن (1342). حاکمیت دولت‌ها، بی‌جا: سازمان کتاب‌های حبیبی.
اژه‌ای، مهدی (1392). مشروعیت در نظام اسلامی، اصفهان: آرما.
ثنایی‌فر، محمد (1393). حکایت حکومت، تهران: بسیج دانشجویی دانشگاه امام صادق (ع)
حلی، جعفر بن محمد (1403). معراج الاصول، قم: مؤسسه نشر اسلامی.
حلی، یوسف بن مطهر (1419). کشف المراد فی شرح تجرید الاعتقاد، تحقیق و تعلیق: حسن حسن‌زاده آملی، قم: مؤسسه نشر اسلامی، چاپ هشتم.
خمینی، روح‌الله (1357). ولایت فقیه، تهران: امیرکبیر.
خمینی، روح‌الله (1371). صحیفه ‌نور، تهران: سازمان مدارک فرهنگی انقلاب اسلامی، سروش.
خمینی، روح‌الله (1377). ولایت فقیه، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
خمینی، روح‌الله (1379). کتاب البیع، تهران: مؤسسه تنظیم و آثار امام خمینی، نشر عروج، چاپ اول.
خمینی، روح‌الله (1385). الرسائل، بی‌جا: چاپ‌خانه مهر.
خمینی، روح‌الله (1403). تحریر الوسیلة، تهران: منشورات مکتبة الاعتماد.
خمینی، روح‌الله (بی‌تا). تحریر الوسیلة، تهران: مکتبة العلمیة الاسلامیة.
خویی، سید ابوالقاسم (1422). مصباح الاصول، نجف: مکتبة الداوری.
سفیق العانی، محمد (1965). الفقه الاسلامی، بی‌جا: معهد للدراسات العربیة.
لمبتون، آن‌کاترین (1378). دولت و حکومت در اسلام، ترجمه: عباس صالحی و محمدمهدی فقیهی، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌ خمینی و مؤسسه چاپ و نشر عروج.
ماوردی، ابو الحسن (1406). الاحکام السلطانیة، قاهره: مکتب الاعلام الاسلام.
ماوردی، ابی ‌الحسن علی بن محمد (1372). ادب الدنیا والدین، ترجمه: عبدالعلی صاحبی، مشهد: آستان قدس رضوی.
ماوردی، ابی‌ الحسن علی بن محمد (1415). ادب الدنیا والدین، بیروت: دار ابن کثیر.
متولی، عبد الحمید (1974). مبادی نظام الحکم فی الاسلام، اسکندریه: دار المعارف.
محمد مطلوب، عبد الحمید (1424). المدخل الی فقه الاسلامی، قاهره: مؤسسة المحتار للنشر والتوزیع.
مسجدجامعی، محمد (1369). زمینه‌های تفکر سیاسی در قلمرو تشیع و تسنن، تهران: الهدی.
مظفر، محمدحسین (1357). امامت از دیدگاه تشیع، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب، چاپ دوم.
مفید، محمد بن محمد بن نعمان (1372). اوائل المقالات فی المذاهب والمختارات، به اهتمام: مهدی محقق، تهران: مؤسسه مطالعات اسلامی دانشگاه تهران.
میراحمدی، منصور (1395). فقه سیاسی، تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت)، مرکز تحقیق و توسعه علوم انسانی.
میراحمدی، منصور؛ و دیگران (1389). گفتارهایی در فقه سیاسی، قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
نبهان، محمد فاروق (1987). نظام الحکم فی الاسلام، کویت: جامعة کویت.
نوروزی، محمدجواد (1391). فلسفه سیاسی اسلام، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، چاپ عترت.
 

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار