امکان‌سنجی حق ارش کالای معیوب در معاملات هم‌جنس با رویکرد فقه مقارن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش‌آموخته سطح 4 و دکتری حقوق خصوصی، حوزه علمیه و دانشگاه علوم اسلامی رضوی، مشهد، ایران

2 دانش‌آموخته سطح 3 و دکتری حقوق خصوصی،حوزه علمیه و دانشگاه علوم اسلامی رضوی، مشهد، ایران

3 دانش‌آموخته دکتری فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشگاه تهران (پردیس فارابی) ، تهران، ایران

10.22034/fiqh.2024.413211.1176

چکیده

وجود تفاضل در معاملات مالی دو جنس مکیل و موزون، موجب ربا و بطلان معامله می‌شود. اگر در معامله‌ای یکی از عوضین سالم و دیگری معیوب باشد؛ در صورتی که طرف قرارداد که صاحب کالای معیوب شده است، به عیب آگاهی یابد، این پرسش اصلی طرح می‌شود که آیا وی حق گرفتن ارش و مابه‌التفاوت صحیح و معیوب را دارد یا به دلیل مستلزم‌شدن ربا، اخذ ارش ساقط می‌شود؟ در این‌باره برخی از فقیهان قائل به اثبات حق ارش و برخی به سقوط چنین حقی قائل شده‌اند. در متون حقوقی و قانون مدنی نیز در این‌باره صراحتی وجود ندارد. هدف از این نوشتار، امکان‌سنجی اخذ ارش در چنین معامله‌ای با خوانش دقیقی از حق ارش و نسبت آن با معامله است. این پژوهش با استفاده از روش توصیفی - تحلیلی نتیجه گرفته است ازآنجاکه سرشت ارش، جزئی از مفهوم خیار عیب دانسته می‌شود، در صورت فسخ معامله، قابلیت مطالبه و دریافت چنین حقی وجود دارد. امکان اخذ ارش همگام با عدالت قراردادی است و انعقاد چنین قردادی نیز با فرض شرط ارتکازی وصف کالای سالم از ناحیه طرفین معامله منعقد شده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [العربیة]

تقییم جواز حق الأرش للبضائع المعیبة فی المعاملات المتشابهة بمنهج الفقه المقارن

نویسندگان [العربیة]

  • فرزانه کرمی 1
  • مهدی میری 2
  • احمد صابری مجد 3
1 خریجة المستوى الرابع وحاصل على درجة الدکتوراه فی الحقوق الشخصیة فی الحوزة العلمیة والجامعة الإسلامیة الرضویة، مشهد، إیران
2 خریج المستوى الثالث وحاصل على درجة الدکتوراه فی الحقوق الشخصیة فی الحوزة العلمیة والجامعة الإسلامیة الرضویة، مشهد، إیران
3 خریج الدکتوراه فی الفقه وأسس القانون الإسلامی، جامعة طهران (فرع فارابی)، طهران، إیران
چکیده [العربیة]

وجود تفاضل فی المعاملات المالیة بین جنسین المکیل و الموزون، یؤدی إلى الربا ویجعل المعاملة باطلة. إذا کانت إحدى الأطراف سلیمة والأخرى معیبة فی صفقة ما، وفی حال اکتشاف الطرف المتضرر من عیب المنتج، یطرح السؤال الأساسی عما إذا کان له الحق فی استرداد الفارق بین السلیم والمعیب، أم إذا کانت الربا تجعل استرداد الفارق ملغى؟ یتباین آراء الفقهاء فی هذا الصدد بین من یؤیدون حق الأرش وبین من یعتبرونه ملغىً بسبب الربا. ولا یوجد وضوح فی النصوص القانونیة فی هذا الصدد. یهدف هذا البحث إلى استکشاف إمکانیة استرداد الفارق فی مثل هذه الصفقات من خلال دراسة دقیقة لحق استرداد الفارق وعلاقته بالمعاملة. توصل هذا البحث، باستخدام المنهج الوصفی - التحلیلی، إلى أن ذات حق الأرش یعتبر جزءًا من مفهوم خیار العیب، وبالتالی یمکن مطالبة به فی حالة فسخ الصفقة. إمکانیة استرداد الفارق تتماشى مع العدالة العقدیة وتم إبرام مثل هذه الصفقات على أساس افتراض وجود شرط تحمل الطرفین لوصف البضاعة السلیمة.

کلیدواژه‌ها [العربیة]

  • سقوط الأرش
  • الصفقات الربویة
  • البضاعة المعیوبة
  • حق الأرش
  • البضاعة المتشابهة