تبیین ماهیت‌شناختی نهاد قوامیت مبتنی بر خوانش مقاصدی از فقه نظام خانواده

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه مطالعات زنان، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران

2 دانشیار گروه حقوق و جرم شناسی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران

3 دانشجوی دکتری، مطالعات زنان، گرایش حقوق زن در اسلام، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران

10.22034/fiqh.2024.353702.1092

چکیده

تبیین «قوامیت» در جایگاه مفهومی که در ائتلاف زوجیت تعریف می‌‌شود، به دلیل نقش راهبردی آن در دوگانۀ حق - تکلیف و اثربخشی آن بر کیفیت روابط زوجین، مسئله‌ای دارای اهمیت است. شواهد نشان می‌دهد با وجود اهتمام علمی بر تبیین قوامیت، همچنان در واقعیت خانواده مسلمان، چالش‌هایی ناظر به آن وجود دارد که نشان از ضرورت بازاندیشی و اخذ اندیشه‌های نوین در آن دارد. بنابراین این پژوهش با اتخاذ روش توصیفی - تحلیلی، به بازخوانی ماهیت قوامیت پرداخته است و با تأمل در ادبیات فقهی آن نشان می‌دهد شناخت حقیقت کارکردی نهاد قوامیت، جز از طریق خوانش آن تحت یک نظام یکپارچه از فقه اسلامی که بر وجوه کلان‌نگری تأکید و هم‌گرایی این مفهوم را با غایت‌ها و مقاصد شریعت لحاظ ‌نماید، از جامعیت مورد انتظار برخوردار نخواهد بود و از این دیدگاه نشان می‌دهد تبیین غایت‌گرایانۀ مبتنی بر رویکرد مقاصدی، کانونی بر تحول مفهومی و معناشناختی نهاد قوامیت خواهد بود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [العربیة]

توضیح طبیعة مسئلة القوامة المبنیة على القراءة الأهدافیة المن الفقه الأسری

نویسندگان [العربیة]

  • طوبی شاکری گلپایگانی 1
  • محمد فرجیها 2
  • سعیده عباس زاده 3
1 استاذة مساعدة فی قسم الدراسات النسائیة، جامعة تربیة المدرس، طهران، إیران
2 استاذ مشارک فی قسم القانون والجنائیات، جامعة تربیة المدرس، طهران، إیران
3 طالبة دکتوراه فی الدراسات نسائیة، تخصص حقوق المرأة فی الإسلام، جامعة تربیة المدرس، طهران، إیران
چکیده [العربیة]

توضیح "القوامة" فی الموقع المفهومی الذی یُعرّف فیه فی ائتلاف الزواج، هو مسألة ذات أهمیة بسبب الدور الاستراتیجی له فی مزدوج الحق والتکلیف وتأثیر ذلک فی جودة علاقات الزوجین. الأدلة تشیر إلى أنه على الرغم من الاهتمام العلمی بتوضیح القوامة، فإنه ما زال هناک تحدیات فی واقع الأسرة المسلمة تتعلق به، مما یظهر ضرورة إعادة النظر واعتماد أفکار جدیدة فیه. لذلک، قامت هذه الدراسة بتقدیم تعریف وتحلیل لطبیعة القوامة باستخدام منهج وصفی - تحلیلی، وبالتأمل فی الأدبیات الفقهیة لهذا المفهوم، یظهر أن لا یمکن لمعرفة حقیقة الوظیفیة للقوامة بشکل ذات شمول متوقع إلا من خلال قراءتها ضمن نظام موحَّد من الفقه الإسلامی الذی یرکز على النظریة الشاملة وتوافق هذا المفهوم مع أهداف الشریعة، وتظهر من هذا المنظور أن التوضیح الموجه بناءً على منهج المقاصد، سیکون مرکزًا لتطور المفهوم والفهم لهیئة القوامة.

کلیدواژه‌ها [العربیة]

  • القوامة
  • الرئاسة فی الأسرة
  • الزواج
  • أهداف الشریعة