ازدواج فرزندخوانده با سرپرست: بررسی مقایسه‌ای قانون ایران و برخی کشورهای دارای قانون مبتنی بر فقه حنفیه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه مطالعات زنان، دانشگاه ادیان و مذاهب، قم، ایران

چکیده

در قانون ایران، امکان ازدواج فرزندخوانده با سرپرست با وجود مصلحت بلامانع لحاظ شد. این قانون در اغلب کشورهای اسلامی دارای قانون مبتنی بر فقه حنفیه، مانند الجزایر، امارات، لیبی، سوریه و قطر، ناشی از تعریف‌نشدن ممنوعیت فقهی در موانع نکاح است و در برخی دیگر از کشورها، مانند تونس، دارای تفکیک قانونی برای شهروندان مسلمان و غیرمسلمان است که نشانه اعتنای قانون‌گذار به مشکلات ناشی از ازدواج با فرزندخوانده است. با توجه به موانع حقوقی این ماده در کشورهای اسلامی و لزوم رعایت تطبیق قوانین بر فقه در این کشورها، پاسخ به این پرسش ضروری است که: با عنایت به ناکارآمدی‌های حقوقی قانون مذکور، قانون‌گذار کشورهای اسلامی در ضمن التزام به فقه، چه راهبردی را برای برون‌رفت از این معضل پیشنهاد می‌کند؟ این قانون در ایران به سبب مغایرت با نظم عمومی جامعه و اخلاق حسنه و نیز فقدان وضوح در مفهوم «مصلحت» و مخدوش‌شدن نظام تربیتی فرزندخوانده محل تأمل است. از سویی، امارتی مانند کراهت ازدواج با قابله یا تأمل در فلسفه ایجاد رضاع، در ایجاد پارادایم ذهنی و فقهی برای قانون‌گذار در جهت بازنگری در قانون مذکور به نحو حکم حکومتی مؤثر خواهد بود. در سایر کشورهای دارای قانون مبتنی بر فقه حنفی نیز با عنایت به مصالح مرسله و استحسان و امکان جریان آنها در جعل قوانین، قابلیت واکاوی قانون وجود دارد.
 

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [العربیة]

زواج الطفل المتبنى من ولیه: دراسة مقارنة لقانون الإیرانی وقوانین بعض الدول المبتنیة على الفقه الحنفی

نویسنده [العربیة]

  • اعظم خوش‌صورت
الأستاذ المساعد فی قسم الدراسات المرأة، جامعة الأدیان والمذاهب، قم، إیران.
چکیده [العربیة]

فی القانون الإیرانی، تم أخذ إمکانیة الزواج من الطفل المتبنی من ولیه مع ملاحظة المصلحة بلا مانع. هذا القانون فی أکثر الدول الإسلامیة التی قانونها تابع لفقه الحنفی، کالجزائر والإمارات ولیبیا وسوریا وقطر، ینبثق من عدم تحدید المنع الفقهی فی حواجز الزواج، وفی بعض الدول الأخرى مثل تونس یوجد تقسیم فی القانون بین المواطنین المسلمین وغیر المسلمین مما یدل على اهتمام المشرع بالمشاکل التی یسببها الزواج من الطفل المتبنی. بالنظر إلى الحواجز القانونیة لهذه المادة فی الدول الإسلامیة وضرورة الالتزام بتطبیق القوانین مع أحکام الفقهیة فی هذه الدول، لا بد من الإجابة على هذا السؤال: فی ضوء عدم الکفاءة القانونیة للقانون المذکور، ما هی الاستراتیجیة التی یقترحها المشرع فی الدول الإسلامیة مع الالتزام بالفقه لحل هذه العقبة؟ هذا القانون فی إیران مثیر للتفکیر بسبب التغایر مع النظام العام للمجتمع والأخلاق الحمیدة من ناحیة، وعدم الوضوح مفهوم "المصلحة" وتشویه النظام التعلیمی للطفل المتبنى من ناحیة أخرى. ومن جهة أخری، فإن علامة مثل کراهة الزواج من القابلة أو التفکیر فی فلسفة الرضاعة ستأثر بإیجاد تناقض ذهنی وفقهی للمشرع فی مجال إعادة النظر فی القانون المذکور کحکم الحکومی. وکذا فی الدول الأخرى ذات القوانین المبتنیة على الفقه الحنفی هناک مجال لتحلیل القانون من خلال مراعاة المصالح المرسلة والإستحسان وإمکانیة إعمالهما فی تزویر القوانین.

کلیدواژه‌ها [العربیة]

  • التبنّی
  • الولی
  • الطفل المتبنی
  • الحنفیة
  • المصلحة

مراجع

قرآن کریم (1380). ترجمه: ناصر مکارم شیرازی، تهران: دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامی.
ابن منظور، محمد بن مکرم (1414). لسان العرب، بیروت: دار الفکر للطباعة والنشر والتوزیع، الطبعة الثالثة.
اسدی، لیلا سادات (1390). حقوق کیفری خانواده، تهران: کارور، چاپ نخست.
اسماعیل بن عباد (1414). المحیط فی اللغة، بیروت: عالم الکتاب، الطبعة الاولی.
امامی، اسدالله (1392). مطالعه تطبیقی نسب و تغییر جنسیت در حقوق ایران و فرانسه، تهران: میزان، چاپ اول.
جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1383). ترمینولوژی حقوق، تهران: کتاب‌خانه گنج دانش، چاپ چهاردهم.
جمعی از علما (بی‌تا). الاصول الستة عشر (ط-دارالحدیث)، قم: دار الشبستری للمطبوعات، چاپ اول.
زمخشری، محمود (1407). الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، بیروت: دار الکتاب العربی، الطبعة الثالثة.
سرخسی، محمد (1372). اصول السرخسی، تحقیق و تصحیح: ابوالوفاء افغانی، حیدرآباد دکن: بی‌نا.
صفایی، سید حسین؛ امامی، اسدالله (1395). مختصر حقوق خانواده، تهران: میزان، چاپ چهل‌وششم.
طباطبایی، سید محمدحسین (1374). ترجمه تفسیر المیزان، ترجمه: سید محمدباقر موسوی همدانی، قم: دفتر انتشارات اسلامی،‌ چاپ پنجم.
علی‌دوست، ابوالقاسم (1388). فقه و مصلحت، تهران: سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، چاپ اول.
غدیری، ماهرو؛ اسماعیلی، مهران (1396). «ازدواج با فرزندخوانده از منظر اصول قانون اساسی ایران»، در: خانواده‌پژوهی، ش50، ص293-318.
غزالی، ابوحامد محمد (1324). المستصفی من علم الأصول، بی‌جا: بی‌نا.
فیض، علی‌رضا (1395). مبادی فقه و اصول، تهران: دانشگاه تهران، چاپ بیست‌وچهارم.
قانون الاسرة الجمهوریة الجزایریة الدمقراطیة الشعبیة، در: https://www.joradp.dz/trv/afam.pdf
قدری پاشا، محمد (1427). الاحکام الشرعیة فی احوال الشخصیة، شرح: محمد زید الابیانی، قاهره: دار السلام، الطبعة الاولی.
قرائتی، محسن (1383). تفسیر نور، تهران: مرکز فرهنگی درس‌هایی از قرآن، چاپ یازدهم.
قرضاوی، یوسف (1980). الحلال والحرام فی الاسلام، قسطنتنیه: دار البعث، الطبعة الثالث عشر.
کاتوزیان، ناصر (1385). خانواده، تهران: شرکت سهامی انتشار، چاپ هفتم.
کویین، آنتونی (1371). فلسفهٔ سیاسی، ترجمهٔ: مرتضی اسعدی، تهران: انتشارات بین‌المللی هدی.
مجلسی، محمد باقر بن محمد تقی (1410). بحار الأنوار، بیروت: مؤسسة الطبع والنشر.
محمدی، ابوالحسن (1351). «قاعده استحسان»، در: مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، ش12، ص85-96.
مراغی، احمد بن مصطفی (بی‌تا). تفسیر المراغی، بیروت: دار احیاء التراث العربی، الطبعة الاولی.
مشکینی، میرزا علی (بی‌تا). المصطلحات الفقه، بی‌جا: بی‌نا.
مصطفوی، حسن (1402). التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، تهران: مرکز الکتاب للترجمة والنشر، الطبعة الاولی.
مصطفوی، سید محمدکاظم (1386). القواعد، قم: مؤسسة النشر الاسلامی، چاپ هفتم.
مغنیه، محمد جواد (1424). تفسیر الکاشف، تهران: دار الکتب الإسلامیة، الطبعة الاولی.
مکارم شیرازی، ناصر؛ و دیگران (1374). تفسیر نمونه، تهران: دار الکتب الإسلامیة، چاپ اول.
منصورنژاد، محمد (1388). بررسی تطبیقی مفهوم مصلحت از دیدگاه اندیشمندان غربی و اسلامی، ج33، تهران: جوان پویا، چاپ اول.
 
 
 
 

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار