اعتبار مرزهای جغرافیایی و مسئولیت عام و خاص در مرزداری از نظر فقیهان مذاهب

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری فقه مقارن و مبانی حقوق اسلامی، دانشگاه ادیان و مذاهب، قم، ایران

2 دکترای تخصصی، دانشیار، دانشیار پژوهشگاه دفتر تبلیغات حوزه علمیه قم، ایران

10.22034/fiqh.2024.393416.1154

چکیده

این نوشتار با برگزیدن روش تحلیلی - توصیفی، دیدگاه فقیهان مذاهب اسلامی را در باب مرزهای جغرافیایی و مسئولیت عموم مردم و مرزداران حرفه‌ای در امر مرزداری با دقت بیشتری بررسی و نقد می‌کند. اشغال‌گری استعمارگران و جنگ به منظور کشورگشایی، نهادهای بین‌المللی را بر آن داشت تا محدودۀ سرزمین‌ها را با مرز مشخص کنند. مرز به معنای خطوط فرضی حد فاصل دو کشور مستقل است. پژوهش‌های انجام‌شده در حوزه مرز بیشتر به احکام آن اختصاص یافته است؛ اما به مسئله اعتبار مرزهای جغرافیایی و مرزداری با توجه به تغییرات بنیادین آن پرداخته نشده است؛ از این‌رو لازم است تحقیقی جامع در این زمینه انجام شود. فقیهان شیعه مرزهای جغرافیایی را شرعی نمی‌دانند؛ ولی بنا بر ضرورت و مصالح ثانوی این مرزها را می‌پذیرند. فقیهان اهل سنت نیز قائل به جواز وجود کشورهای مختلف اسلامی هستند و به تعدد امامت فتوا داده‌اند و مرزهای جغرافیایی بین کشورهای اسلامی را می‌پذیرند. بیشتر فقیهان شیعه و اهل سنت قائل به وجوب کفایی مرزداری هستند. فقیهان مذاهب اسلامی هیچ‌کدام قائل به تفکیک بین عموم مردم و مرزداران حرفه‌ای نشده‌اند. چنین به نظر می‌رسد که در شرایط کنونی باید قائل به استحباب مرزداری برای عموم و وجوب عینی مرزداری برای مرزداران حرفه‌ای شد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [العربیة]

اعتبار الحدود الجغرافیة و مسؤولیات العوام والخواص فی المحافظة على الحدود من وجهة نظر فقهاء المذاهب

نویسندگان [العربیة]

  • روح الله شریفی 1
  • رضا اسفندیاری 2
1 طالب دکتوراه فی الفقه المقارن وأسس القانون الإسلامی، جامعة الأدیان والمذاهب، قم، إیران
2 دکتوراه اختصاصیة، الأستاذ المشارک، أستاذ مشارک فی مکتب الدعوة فی الحوزة العلمیة فی قم، إیران
چکیده [العربیة]

هذا النص یستکشف ویقیّم وجهة نظر فقهاء المذاهب الإسلامیة بخصوص الحدود الجغرافیة ومسؤولیة عامة الناس و حراس الحدود المحترفین، من خلال اختیار المنهج التحلیلی الوصفی. تقوم الاحتلالات الاستعماریة والحروب التی تهدف إلى فتح البلاد بدفع المؤسسات الدولیة إلى تحدید حدود الأراضی بشکل محدد. الحدود تعنی خطوط الفاصل الافتراضیة بین دولتین مستقلتین. ترکزت الأبحاث فی مجال الحدود بشکل أکبر على أحکامها، ولم یتم التطرق إلى مسألة مصداقیة الحدود الجغرافیة وحراسة الحدود مع مراعاة التغیرات الجوهریة فیها؛ لذا من الضروری إجراء بحث شامل فی هذا المجال. لا یعتبر الفقهاء الشیعة الحدود الجغرافیة شرعیة، ولکنهم یقبلون هذه الحدود بناءً على الضرورة والمصالح الثانویة. کما یرون الفقهاء السنة جواز وجود دول إسلامیة متعددة وأصدروا فتاوى بشأن تعدد الأئمة ویقبلون الحدود الجغرافیة بین الدول الإسلامیة. یرون معظم الفقهاء الشیعة والسنة أنه من الواجب الکفایة فی مراقبة الحدود. لم یقم فقهاء المذاهب الإسلامیة بتفصیل بین عامة الناس وحراس الحدود المحترفین. یبدو أنه فی الظروف الحالیة یجب أن یکون هناک  استحباب لحراسة الحدود من قبل عامة الناس ووجوب حراسة الحدود بشکل ملموس للحراس الحدود المحترفین.

کلیدواژه‌ها [العربیة]

  • الحدود
  • المراقبة على الحدود
  • الفقهاء
  • المذاهب الإسلامیة
  • الوجوب
  • الإستحباب