حکم فقهی مجروحان و کشته‌شدگان ناشی از هائشات در حکومت اسلامی از دیدگاه مذاهب فقهی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه حقوق و فقه مقارن دانشگاه ادیان و مذاهب قم، ایران

10.22034/fiqh.2023.359488.1101

چکیده

هائشات دارای دو معنای مقتول در فتنه و ترسى است که در شب و روز به دلیل فتنه پدید مى‌آید و منجر به قتل یا جراحت می‌شود. این پژوهش درصدد است با روش توصیفی و تحلیلی به این سؤال اساسی پاسخ دهد که حکم فقهی آثار و پیامد کشته‌شدگان و مجروحان ناشی از هائشات چیست؟ با توجه به اینکه مقاله را می‌توان از دو دیدگاه معنایی کشته‌شدگان ناشی از فتنه و شورش و اغتشاش بررسی نمود، این تحقیق ناظر به تبیین حکم فقهی نتایج هائشات است. نگارنده در این نوشتار تلاش کرده است این موضوع را با توجه به معانی آن بررسی کند؛ بر این اساس اگر شخصی در فتنه و ناآرامی‌ها کشته شود، حکم او را باید از دو جنبه وضعی و تکلیفی بررسی کرد. در حکم تکلیفی که به موضوع عبادی (غسل و نماز) و مالی (دیه) می‌پردازد، سه حالت متصور است؛ نخست: اگر مقتول برای مقابله با فتنه کشته شده باشد، شهید به شمار می‌آید. دوم: اگر مقتول در فتنه و ناآرامی، از مردم معمولی باشد که اتفاقی کشته شده‌اند، او را غسل می‌دهند، نماز می‌خوانند و دیه ایشان بر عهده بیت‌المال است تا خونش پایمال نگردد. سوم: اگر مقتول جزء فتنه‌گران باشد، اختلاف‌نظر وجود دارد؛ اما او را غسل می‌دهند و برایش نماز می‌خوانند. همچنین اگر کسی به دلیل ترس از شب یا روز کشته یا مجروح شود، دیه‌اش بر عهده بیت­المال است. در این پژوهش به احکام فقهی اهل سنت در بحث هائشات نیز توجه شده است؛ البته در متون اهل سنت، حکم مقتول در فتنه اشاره شده است؛ اما دربارۀ مقتول به دلیل ترس چیزی بیان نشده است. در حکم وضعی افراد باید به نتایج اغتشاش و ناآرامی آگاه باشند و از حرکت‌های تند و احساساتی موجب بروز فتنه و کشته‌شدن افراد اجتناب کنند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [العربیة]

الحکم الفقهی للمصابین والقتلى الناجمین عن الهائشات فی الحکومة الإسلامیة من وجهة المذاهب الفقهیة

نویسنده [العربیة]

  • علی فارسی مدان
أستاذ مساعد فی قسم القانون والفقه المقارن، جامعة الأدیان والمذاهب، قم، إیران
چکیده [العربیة]

لکلمة هائشات معنیان القتلى فی الاضطراب والخوف الذی یحدث لیلاً ونهارًا نتیجة للفتنة ویؤدی إلى القتل أو الجرح. تهدف هذه الدراسة من خلال الأسلوب الوصفی والتحلیلی إلى الإجابة على هذا السؤال الأساسی: ما هو الحکم الفقهی لآثار ونتائج القتلى والمصابین الناجمین عن الهائشات؟ نظرًا بأن یمکن دراسة المقالة من منظورین معنویین للقتلى الناجمین عن الفتن والثورة والاضطراب، فإن هذه الدراسة تشرح الحکم الفقهی الناتج عن الهائشات. قد حاول المؤلف بحث هذه المسألة وفقا لمعانیها؛ وبناءً على ذلک، إذا قتل شخص فی الفتنة والاضطرابات، ینبغی فحص حکمه من جانبین الوضعی و التکلیفی. فی الحکم التکلیفی الذی یتعامل مع الجوانب الدینیة (الغسل والصلاة) والمالیة (الدیة)، هناک ثلاث حالات ممکنة؛ أولاً: إذا قتل القتیل لمواجهة الفتنة، فیعتبر شهیدًا. ثانیًا: إذا کان القتیل فی الفتنة والاضطرابات شخصًا عادیًا وتم قتله عرضیًا، فإنه یتم غسله وأداء الصلاة علیه ویتحمل بیت المال دیته حتى لا یضیع حقه. ثالثًا: إذا کان القتیل من أهل الفتنة، هناک اختلاف فی الآراء؛ ولکن یتم غسله وأداء الصلاة علیه. بالإضافة إلى ذلک، إذا تم قتل شخص أو جرحه بسبب الخوف من اللیل أو النهار، فإن بیت المال یتحمل دیته. فی هذا البحث، تم الترکیز أیضًا على الأحکام الفقهیة لأهل السنة فیما یتعلق بمسألة الهائشات؛ قد أشارت الحکام الفقهیة لأهل السنة إلى حکم القتیل فی الفتن، إلا أنها لم تتعمق فی حکم القتیل نتیجة للخوف. فی الحکم الوضعی، یجب على الأفراد أن یکونوا على علم بتداعیات الاضطرابات ویتجنبون الأفعال العنیفة والمثیرة التی تؤدی إلى حدوث الفتن وقتل الأشخاص.

کلیدواژه‌ها [العربیة]

  • الهائشات
  • المذاهب الفقهیة
  • الحکومة الإسلامیة